Patiënten en naasten

COVID-19

COVID-19 is een ziekte die wordt veroorzaakt door het virus SARS-CoV-2. Patiënten die ernstig ziek worden na infectie met dit virus hebben een verminderde orgaanfunctie (o.a. longen en nieren). Er is hier sprake van sepsis; dit wordt dus zeker niet altijd door een bacterie veroorzaakt.

Verminderde afweer

Bij patiënten die een sepsis hebben doorgemaakt kan gedurende langere tijd (weken tot maanden) het immuunsysteem minder effectief werken, net als bij patiënten die medicijnen gebruiken die het afweersysteem beïnvloeden. Beide groepen patiënten kunnen wel gewoon gevaccineerd worden. In theorie zou de vaccinatie minder effectief kunnen zijn door een verminderde respons van het afweersysteem. Het is nog niet bekend hoeveel minder effectief de vaccinatie mogelijk zou kunnen werken. Omdat er nu veel COVID-19 voorkomt, is ook een gedeeltelijke bescherming belangrijk. Daarom adviseren we aan iedereen met een verminderde afweer om zich te laten vaccineren.

Kijk voor actuele informatie bij de vragen en antwoorden van het RIVM

Diagnose

Om vast te stellen of u sepsis heeft, worden een aantal onderzoeken gedaan. De arts stelt de diagnose sepsis door te luisteren naar het verhaal van u en uw naasten en door middel van een lichamelijk onderzoek. Dit lichamelijk onderzoek kan bestaan uit het meten van uw hartslag, ademhaling en bloeddruk, maar ook luisteren naar uw longen en onderzoek van uw buik of andere delen van het lichaam waarvan gedacht wordt dat de infectie daar kan zitten. Deze onderzoeken focussen zich op waar de infectie die sepsis veroorzaakt vandaan komt en hoe ernstig de infectie is.

Mogelijke aanvullende onderzoeken zijn:

• bloedonderzoek: meten van ontstekingswaarden en werking van uw organen
• bloed of urine op kweek zetten: kijken of daar een ziekteverwekker gevonden kan worden
• röntgenonderzoek van de longen: kijken of er sprake van longontsteking is
• echografie: kan gebruikt worden om de infectie te vinden en in te schatten hoeveel infuusvloeistof gegeven moet worden, of om te kijken of het hart goed samenknijpt bij een lage bloeddruk

Behandeling

Sepsis is een levensbedreigende ziekte. Sepsis moet zo snel mogelijk behandeld worden om de kans op blijvende schade aan organen en weefsel, of zelfs overlijden, te verkleinen.
 
De behandeling van sepsis hangt af van de ziekteverwekker. Als de ziekteverwekker een bacterie is, kan dit behandeld worden met antibiotica. Om de bloeddruk te verhogen geeft de arts vloeistof via het infuus. Soms is het nodig om extra zuurstof toe te dienen. Als er sprake is van een abces, probeert de arts de ziekteverwekker uit het lichaam te halen. Dat kan bijvoorbeeld door pus weg te laten lopen.

De behandeling van septische shock vindt vrijwel altijd op de Intensive Care plaats.

Ondersteuning van organen 

Sepsis leidt tot verminderde werking van organen. Soms moeten organen tijdelijk ondersteund worden. Dit kan door:

• zuurstof te geven aan de longen, of u te beademen
• een infuus of medicijnen te geven om te zorgen dat uw bloeddruk stijgt, wat leidt tot een betere doorbloeding van weefsels en organen
• medicijnen te geven die uw hart helpen bij het pompen
• uw nierfunctie te vervangen door te dialyseren

Uw hartslag, bloeddruk en temperatuur worden nauwkeurig in de gaten gehouden. Daarnaast wordt gecontroleerd of u goed bij bent en of u genoeg plast. Soms krijgt u daarom een blaaskatheter. Dit is een slangetje in de plasbuis. Door te meten hoeveel u per uur plast, kan de arts snel zien of uw nieren nog goed werken. De arts weet dan hoe u reageert op de ingezette behandeling. Afhankelijk van de reactie van uw lichaam op de behandeling, kan het bijvoorbeeld nodig zijn om meer infuusvloeistof of zuurstof te geven of een ander antibioticum te geven.

Gevolgen na sepsis

Van de miljoenen mensen per jaar die wereldwijd worden opgenomen met sepsis, overlijdt een aanzienlijk deel, maar gelukkig overleeft de meerderheid. De helft van de overlevenden herstelt in het eerste jaar, een derde van de sepsispatiënten overlijdt alsnog en ongeveer een zesde heeft een jaar later nog steeds ernstige klachten.

Lichamelijk, mentaal en/of cognitief

Deze klachten kunnen lichamelijk, mentaal en/of cognitief van aard zijn. Lichamelijke klachten zijn bijvoorbeeld: spierzwakte, kortademigheid, vermoeidheid en slikproblemen. Voorbeelden van mentale klachten zijn: gevoelens van angst, depressie of herbelevingen (post-traumatische stressstoornis). Cognitieve problemen betreffen vooral geheugen- en concentratieproblemen, maar ook bijvoorbeeld problemen met gesprekken voeren met meerdere mensen tegelijkertijd. 

Grotere kans op infecties

Als u een sepsis heeft gehad, dan heeft u een grotere kans op nieuwe infecties. Ook heeft u een grotere kans op acuut nierfalen en hartfalen doordat de infectie en de sepsis orgaanschade hebben veroorzaakt. Hierdoor kan het zijn dat uw afweersysteem minder goed werkt. Kortom: de schade als gevolg van sepsis kan ernstig en langdurig zijn.
 
Na een sepsis kunt u langdurig klachten houden. Hoe ernstig deze klachten zijn en hoe lang de klachten aanhouden, verschilt sterk per persoon. Klachten die vaak voorkomen zijn:

• moeheid
• zwakke spieren
• concentratie- en geheugenproblemen
• zenuwpijn in het hele lichaam
• gewrichtspijn
• weinig zin in eten
• een slechte weerstand
• geestelijke klachten, zoals een angst- of stressstoornis
• verminderde nierfunctie
• verhoogde kans op hart- en vaatziekten

Invloed op het dagelijks leven

Al deze lichamelijke, mentale en cognitieve problemen kunnen uw leven (enorm) veranderen en invloed hebben op uw dagelijks functioneren en uw gezins- en sociale leven. Maar ook op werkhervatting. Zo is na 1 jaar een deel van de voormalig sepsispatiënten nog niet (volledig) aan het werk.

De IC-opname en periode erna hebben ook impact op uw familie en naasten. De angst en zorgen om uw gezondheid en het geven van mantelzorg leggen een beslag op hun leven. Al tijdens de IC-opname worden interventies ingezet om lichamelijke, mentale en cognitieve problemen te verminderen of zelfs te voorkomen. Bijvoorbeeld vroegmobilisatie, het bijhouden van een dagboek en het informeren en het betrekken van de familie tijdens de zorg op de IC (familieparticipatie).

Nazorg

Als uw herstel in het ziekenhuis gecompliceerd verloopt komt u in aanmerking voor medische revalidatiezorg of geriatrische revalidatiezorg. Dit is vooral gericht op lichamelijke klachten. Daarnaast hebben steeds meer ziekenhuizen een speciale IC-nazorgpoli waar voormalig IC-patiënten en hun naasten worden teruggezien door een IC-arts en verpleegkundige. Zij besteden aandacht aan de behandeling die u heeft gehad op de IC, maar kijken ook hoe het nu met u is; fysiek, mentaal en cognitief. Bij ernstige mentale problemen en post-traumatische stressklachten kan een medisch psycholoog worden ingeschakeld. Ook bespreken zij eventuele cognitieve problemen met u op de nazorgpoli.

Risicogroepen

U heeft een groter risico op een ernstiger verloop van sepsis als u:

• recent in het ziekenhuis heeft gelegen
• pas geopereerd bent
• een blaaskatheter heeft
• een hart-, long- of nierziekte of suikerziekte heeft
• 70 jaar of ouder bent
• verminderde afweer heeft door:
  • chemotherapie
  • prednison of andere medicijnen die uw afweer onderdrukken
  • het drinken van veel alcohol
  • een chronische ziekte
  • u geen milt meer heeft
  • u een orgaantransplantatie heeft gehad

Te vroeg geboren kinderen lopen meer risico om bij een infectie sepsis te krijgen.

Wetenschap­pelijk onderzoek naar sepsis

Sepsis is een levensbedreigende ontstekingsreactie in het hele lichaam als gevolg van een infectie; wereldwijd doodsoorzaak nummer één. Reden voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) om het onderwerp hoog op de agenda te zetten. Momenteel bestaat de behandeling van sepsis vooral uit antibiotica om de infectie te bestrijden en orgaan-ondersteunde therapie. Hierbij moet gedacht worden aan vocht, medicatie om de bloeddruk op peil te houden en de hartspier beter te laten werken, kunstmatige beademing en nierfunctievervangende therapie (dialyse). Er is echter nog steeds geen specifiek medicijn voor sepsis. Daarom is onderzoek naar deze dodelijke aandoening hard nodig.

Dit onderzoek richt zich bijvoorbeeld op de onderliggende ziekteprocessen bij sepsis, de zogenaamde “pathofysiologie”, waarover nog veel onbekend is. Dit is basaal onderzoek op het niveau van de cel of zelfs het molecuul en is van wezenlijk belang, want als we beter begrijpen welke processen ontsporen bij patiënten met sepsis dan kunnen we daar met medicijnen op ingrijpen.

Effecten van medicijnen

Onderzoek naar de effecten van medicijnen is weer een ander type onderzoek, waarbij in eerste instantie proefdieren en daarna ook gezonde vrijwilligers medicijnen toegediend krijgen om de effectiviteit te bepalen. Uiteindelijk kan dit gebruikt worden om patiënten met sepsis mee te behandelen.

Grote verschillen in het ziekteproces

Het wordt steeds duidelijker dat er grote verschillen in het ziekteproces kunnen bestaan tussen verschillende patiënten met sepsis. Dit is ook niet zo gek, want zo heeft de ene patiënt sepsis die ontstaan is uit een urineweginfectie, terwijl een andere sepsis krijgt als gevolg van een longontsteking. Ook varieert de leeftijd van jong tot oud en speelt het een grote rol welke andere chronische ziekten de patiënt al heeft. Daarom wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar gepersonaliseerde therapie.

Gevolgen op lange termijn

De laatste jaren is er ook steeds meer aandacht voor de langetermijngevolgen van sepsis. Voorbeelden hiervan zijn onderzoek naar de kwaliteit van leven na het doormaken van sepsis en de gevolgen van sepsis op de spieren, zenuwen en hersenen.